Utmankhel ( اُتمان‌خېل)

 Origins and History of jats and other Allied Nomadic Tribes of India

 ملاکنڈ پیڈیا...  گاؤں ورتیر...جو  تحصیل درگئ ضلع ملاکنڈ میں  واقع ہے. ورتیر کی وجہ تسمیہ کے حوالے  سے  جب امجد علی اُتمانخیل نے  اپنے دوست ڈاکٹر رحیم سے گفتگو کی تو اُسکے مطابق ' ورتیر گاؤں کے شمال کی جانب  گڑنگ درہ میں   گڑو تنگی کے نام سے ایک مقام مشہور تھا, پہلے پہل ورتیر گاؤں یہی پر آباد ہوا. یہاں ایک قدیم قبرستان بھی موجود ہے جہاں گُل غریب بابا کا مزار موجود ہے یہ جنگِ ملاکنڈ 1895 میں شہید ہوئے تھے. ورتیر نام اس علاقے کو یوں دیا گیا جب پُرانے زمانے میں یہاں سے قافلے گُزرتے تو یہاں پُہنچ کر یہ قافلے والے یہاں کے مقامی لوگوں سے پوچھتے کہ کیا یہاں سے پہلے کوئی قافلہ گُزرا ہے تو  یہاں  کے باسی  کہتے  کہ ہاں ایک قافلہ یہاں سے گُزرا ہے پشتو میں (تیرہ شوی دہ) یہ پشتو زُبان کے اس تیرہ شوی دہ کو پھر وقت گُزرنے کے ساتھ ساتھ ورتیرہ شوی دہ اور پھر ورتیر نام میں تبدیل کردیا گیا. اور یہ نام ورتیر کے نام سے مشہور ہوا.'ورتیر نام بعد میں انگریز کو اتنا پسند آیا کہ اس نام کو کاپی کرکے  برطانیہ میں بھی ایک گاؤّں کا نام ورتیر ...

 ملاکنڈ پیڈیا.  گاؤں آگرہ  ضلع ملاکنڈ... ضلع ملاکنڈ تحصیل بٹ خیلہ کا ایک تاریخی گاؤں آگرہ... آگرہ  نام  اصل میں  ہندی زُبان سے ماخوذ جسکے معنی آگ لگانے کی جگہ. یہاں  ہندوشاہی دور کی باقیات سے پتہ چلتا ہے  کہ قدیم زمانے میں یہاں ہندو شمشان گھاٹ میں اپنے مُردوں کو جلاتے تو اُس لحاظ سے یہ مقام   پھر آگرہ سے موسوم ہوا .گاؤں آگرہ کو  قبیلہ اُتمانخیل کا گڑھ کہا جاتا ہے. یہاں قبیلہ اُتمانخیل کی ذیلی شاخ شموزئی  آباد  ہیں. گاؤں آگرہ میں شموزئی کی پھر  جو ذیلی شاخیں آباد ہیں اُن میں  عُمر خیل, سرکانی خیل اور سرنی خیل شامل ہیں. ان ذیلی شاخوں کے نامور خوانین (مشران ) ملکان کی تفصیل کچھ یوں  ہیں.  عُمر خیل شاخ کے نامور خوانین میں  ملک عوث  خان, ملک سلو, ملک دینو اور ملک محمد وغیرہ شامل ہیں  جبکہ سرنی خیل کے نامور خوانین میں ملک عبدالمنان  ملک اسم خان, ملک سبیل خان,گُل ملک, اور ملک محمد سید خان شامل ہیں .اسی طرح سرکانی خیل شاخ سے ملک غریب, ملک مُنڈا, ملک ناؤگی اور ملک ولی خان ,ملک حبیب اللّہ., او...

 ملاکنڈ پیڈیا.  قبیلہ اُتمانخیل...انگریز اسسٹنٹ کمشنر اے ایف ڈی کننگھم  نے ڈپٹی کمشنر پشاور کو 30 مئ 1877 کو ایک رپورٹ بیجھی.اس رپورٹ میں  اسسٹننٹ کمشنر  کہتا ہے,کہ میرے لئے یہ بڑی خوشی اور اعزاز کی بات ہے,کہ میں قبیلہ اُتمانخیل کے بارے میں  یہ رپورٹ پیش کر رہا ہوں.جو ہم نے ابازئی کے علاقے میں مارچ اور اپریل کے مہینوں میں ترتیب دی.یہ رپورٹ موجودہ قبیلہ اُتمانخیل کے بارے میں ایک خاکہ آپکی خدمت میں پیش کر رہا ہے.جس میں اس قبیلے کی ذیلی شاخوں ,گاؤں,سڑکوں, تنازعات, دھڑوں اور ملکان وغیرہ کے بارے میں تفصیل  بیان کی گئ ہے. مجُھے اُمید ہے کہ میری یہ رپورٹ   میکگریگر کی اُس رپورٹ سے بھی زیادہ  تفصیل میں ہوگی,جو اُس نے شمال مغربی سرحدی  علاقوں کے بارے میں گزیٹییر کی شکل میں لکھی. میری اس رپورٹ میں  قبیلہ اُتمانخیل کے بارے میں جو خاکہ پیش کیا گیا ہے اُسکی index میں یہ چیزیں شامل ہیں.اس قبیلے کا تعارف,ابتدائی تاریخ,1852 کے بعد اس قبیلے کا اچھا روّیہ,قبیلہ اُتمانخیل کے علاقوں کے حدود,قبیلہ اُتمانخیل کے علاقوں کے بارے میں معلومات, دامان, قبی...

 د غازي مېر دل خان شهید اتمانخېل (شهزادخېل) قبر مبارک په خونۀ سټه مقبره باجوړ برنګ کې. څوک چې د بې شمېره غزاګانو نه پس په کال نولس سوه پینځه دېرشم کې د کپرک ټوټۍ په مقام د فقیر النګار په مشرۍ کې د پیرنګي سامراج په زد د یوې لویې معرکې نه پس شهید شۀ. جنتونه یې نصیب شه. د مېردل شهید په حواله بلها روایات او سندرې د ارنګ، برنګ او ټوټۍ په غرونو کې انګازې کوي. او عام اولس یې هم په محفلونو کې په فخر بیانوي.لکه چې وایي  ـــــ مېردل غــــازي شــــــۀ پولټیکل یې نغاره که. جنګ له ځمه د کپرک، جنګ له ځمه د کپرک. یا داسې نور ګڼ شمېر. د غازي مېردل شهید په حواله زما تاریخی او تحقیقي څېړنه روانه ده انشاء الله په پایې کښې به یې درسره شریکووم.ـــــــ سفېد انجُم اتمانخېل هریانکوټ مالاکنډ

 بيټن ،سړبن، غرغشت ،او، کرلاڼ. د پښتنو روايتي ليکوالان د پښتنو دې وېش ته د پلارني نسل څېړنې په سترګه ګوري او دا نومونه د ددې څپر لاندې د قبيلو نيکونه بولي دا وېش په نړې والا توګه هم د نسل انساني د وېش په اړه شته  خو ،ډاکټر نصر الله خان، جميل ايسپزئې، سعد الله جان برق، دا نومونه د نيکونو نه !  بلکښې د نسلي وېش په اساس د قبيلو د کسب په نسبت د ،پېشې، او ،کسب، سره تړي چې د نړې په کره کښې د ېو وخت پورې د دغه کړو وړو سره د پاتي کېدو نه پس دا قبېلې پدغه نامه نسبت کړې شوې دي.  دا خبره تر پوره حد وزني مالوميږي ځکه چې نن سبا هم کم د انساني وګړو درې نسلونه ېادول شي نو د جغرافئې او آب و هوا اثرات پکښې خامخا اښکل شوي څرګنديږي. دا ښاغلي وائي چې ، سړبن ،په اصل ،څړبند ،وو د ،څر ،سره نسبت لري دا د پښتنو قبيلو هغه ډله وه چې په لوېو لوېو ،ورشوګانو، کښې پراته وو او د څاروو څرونه ئې د ژوند ژواک وسيله وه. بيټن ، د بېت سره نسبت دې دا هغه خلک وو چې په ،کيږدو خېمو ،کښې مېشت وو، غرغشت ، د غر سره نسبت دې دا هغه ډله وه چې د غرونو په سردرو کښې ئې ژوند وو . کرلاڼ ،د کروندې سره نسبت لري دا هغه ډله...

 ابو طبېله. کله چې د دوست محمد خان ځوئي اکبر خان په مشرۍ کښې  په جمرود کښې  د پښتنو شل زره لښکر په 20 مئي 1837 کښې د رنجيت سنګه جرنېل ،هري سنګه نلوه ،سره په جنګ شو هري سنګ د جنګ نه د تېښتې په وخت په کم ځائې چې د پېښور پوهنتون جوړ دې اووژل شو ېو اپريدي په نس ويشتلې وو پدغه جنګ کښې دوانړه خؤا څه شل زره خلک وژل شوي وو ( کم ځائې چې هري سنګ اپريدو وژلې وو هلته اوس هم د ،هرين سنګه برج ،په نامه د تهکال پوليس تانړې سره ېادګار جوړ دې  ) دغه جنګ له د سيدو بابا په مشرۍ کښې د باجوړ او مومندو د پښتنو لښکر هم تلې وو هري سنګ د رنجيت سنګ داسې ظالم جرنېل وو چې کمې سيمې ته به لاړې هرڅه به ئې چور تالان کړل او بيا به ئې اورونه اولږول په 1823 کښې چې کله پېښور ته په ړومبي ځل رالې  پېښور تر 1809 پورې د افغانستان د ،ژمي ، پلازمېنه وه په پېښور کښې افغانانو لوئي باغونه جوړ کړي وو ددغه باغونو د ښکلا ذکر سټيورټ الفنسټن پخپل کتاب کښې کوي دغه ټول باغونه سيکانو تباه کړل اونې کټ کړې اوئې سيزلې کله چې هري سنګ اووژل شو نو د هغه نه پس رنجيت سنګه د پېښور لپاره ېو اطالوي نژاد جرنېل ایویټیبل پاولو/ ...

 په بوساق کښې مجمع البحرېن ! ______________________________                                                   ليک / مولانا خانزېب. د مودو نه ده سيندونو خوأ کښې  اوسو خو زمونږ فصلونو اوس هم په باران دي. د حضرت خضر او موسی ع په حواله په قرآن کښې خدائې پاک د هغې د ليدلو ځائې د دوه سيندونو د ېو کېدو ، مجمع البحرېن ، ېاد کړې ددغه ځائې په ټاکنه کښې ډېر ځايينه ېادېږي امام ابن کثير او علامه سېوطي وائي چې دغه مقام د بحر پارس او بحر روم د ېو ځائې کېدو وو  سید قطب او أبو الکلام آزاد وائي چې دغه ځائې د بحر روم او بحر قلزم د ېو ځائې کېدو  وو بهر صورت که هر ځائې وو خو دغه ځائې کښې  د دوه سيندونو ېو کېدو ننداره او د حضرت موسی ع او حضرت خضر ع د ليدنې حال  به ډېره زړه راښکونکې ننداره وه.  د باجوړ سوېل اړخ ته د اتمانخېلو د قبیلې سيمه برنګ کښې آخري پوله او د ملاکنډ او دیر د سيمو آخري پولې د باجوړ  په ، بوساق ،نومې ځائې کښې ېو کېږي د بوساق نه ې...

 """الينګار فقير"" د فقير په حقله په  ""Who s Who in the Dir,Swat & Chitral Agency Corrected upto 1 st Sept. 1933""     کښې ليکلى دى چى دده خپل نوم فقير شاه وو ـ عمر يې په دغه وخت پنځه څاوېښت کاله وو ـ په دغه حساب دده د زېږدنى نېټه نزدى نزدى کال 1888ء راځي ـ تعلق  يې د بر سوات د ميانګانو د يوې کورنۍ سره وو ـد سنډاکۍ ملا (ولى احمد) مريد وو ـ د شينوارو په ملک الينګار کښې دېره وو ـ الينګار فقير په کال 1934ء کښې د اتمانخېلو د لښکر په مدد د سدو او بانډګۍ( کوز دير) تر منېځه په چترال ريليف کالم هم حمله کړى وه خو ده له د دير د نواب سړو شکست ورکړې وو ـ  د کال 1935 په غزا کښې يې د ترنګزو د حاجى صېب(فضل واحد رح) سره پوره برخه اخستى وه ـ خو د خپلو څه مقاصدو او خوئي له کبله يې په کال 1937 کښې اثر کم شو ـ(Who s Who 1937,pp.7;15) الينګار  فقير په ارنګ کښې د  پيجي ګرام د شموزى فغفور نزدې ملګرې وو ـ دې د "" باد سبا"" وسله والى پارټۍ مشر وو ـ د فقير دويم نزدې ملګرې د برنګ درې ملک وو ـ ده په کال 1932ء کښې د کهجورۍ په مقام د فقير د لښکر ...

 د قيسه خانې ترمې ترمې شهيدان  . 23 اپرېل 1930 د ازادۍ نتيجه ګوره اوس دې قام ورکوي ژبه،پښتو ،پښتونولي، د پښتون نام ورکوي. عبد الاکبر خان اکبر. ٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫                                        ليک مولانا خانزېب. د يورپ سيالګري قيسه خانه د پښتنو په ،پېرس ، ېادوي دا هم وائي چې چا پېښور اوليدو او قيسه خانه ئې اونه ليده نو د هيڅ نه دي ليدلي خو دا رومانوي تصورات د قيسه خانې په اړه هغه وخت وو چې د محله جنګې په خؤا کښې به د قيسه خانې په مېنځ کښې د ،باړې د رود ، خوږې اوبه بېدلې خلک به د اوبو په غاړه ناست وو د مېنځنې ايشيا پورې به تجارتي جوپې راتللې ټوله شپه به قيسې کېدلې او کاوې به څښکل شوې اوس قيسه خانه هغه قيسه خانه نه ده بلکې د ګاړو لوګو او د تمدني زغل ارتقاء د بې ډوله ودانو په شکل کښې هغه ټول تصورات د مېنځه وړل شوي دي .  کله چې قيسه خانې ته لاړ شې نو د شهيدانو ېو ېادګار په نظر راځي ددغه ېادګار شاته د پښتنو د ازادۍ لپاره د توي شوې وينې ېو ...

 ۔ملاکنڈ پیڈیا  ۔اگر کبھی آپ پشاور تہکال کے عیسائی قبرستان کی وزٹ کریں تو وہاں آپ کو۔ ملاکنڈ ایجنسی کے پولیٹیکل ایجنٹ لیزلی ولئیم ہزلٹ ڈنکن بیسٹ کی قبر بھی نظر آئے گی۔لیزلی ولئیم ہزلٹ ڈنکن بیسٹ جو اگرہ مالاکنڈ ایجنسی میں اپنی زندگی کی بازی ہارے ۔ Liesly William Hazlett Duncan Best  O.B.E.M.C who was killed in action in Agra Malakand Agency,was  a private secretary in Indian civil Service  Recipient of The order Of The British Empire and Military Cross. تاریخ کو یاد رکھنا ہے.1930 میں جب سیاسی تحریکوں کا اثر قبائلی علاقوں تک پھیلنے لگا,تو اُتمانخیل کا علاقہ بھی اسِ کے زیرِ نگیں آیا ,ارنگ برنگ اصیل کے اُتمانخیل اور امبار بُوٹ کور کے اُتمانخیل  آگرہ اور پڑانگ غار کے علاقوں تک آئے,اور ھشتنگر کے سرحد جیندری خوڑ کے کنارے مورچے سنبھالے ,برٹش سامراج نے فوراً انکے خلاف لشکر کشی کی, آگرہ اور پڑانگ غر  کے مقامات پر جنگیں لڑی گئ.آگرہ کے مقام پر جو جنگ لڑی گئ اُسکی کہانی یوں ہے..اس وقت آپ تصویر میں ملاکنڈ ایجنسی کے پولٹیکل ایجنٹ L.W.H.D Best  کی قبر دیکھ رہے ہے...

  Download Here  Or here